Česta je situacija da se prekršajni postupka pokrene protiv pravnog lica i odgovornog lica u pravnom licu zbog nekog prekršaja, bez obzira na konkretnu vrstu dela, odnosno prekršaja.
Prekršajni sud najčešće postupa po podnetim zahtevima za pokretanje prekršajnog postupka iako ovlašćeni podnosilac zahteva za pokretanje prekršajnog postupka nije ponudio dovoljno dokaza ili čak bilo kakve dokaze da su odgovorno lice u pravnom licu i samo pravno lice preduzeli bilo koje radnje umišljeno ili iz nehata radi izvršenja konkretnog prekršaja.
Ovakava situacija je u sudskoj praksi prekršajnih sudova česta, a proizilazi iz nevoljnost suda da ispita osnov za pokretanje prekršajnog postupka, stav nezameranja prema ovlašćenim državnim organima( odeljenje saobraćajne policije, razne inspekcije, ovlašćenja tela i organi države ili lokalne samouprave).
Prethodno iznetom mišljenju doprinosi i činjenica da se pretpostavka nevinosti pravnog lica i odgovornosg lica u pravnom licu ne podrazumeva iako je propisana zakonom.
Da pojasnimo: Pravno lice, odgovorno lice u pravnom licu, odgovorno lice u državnom organu i jedinici lokalne samouprave i preduzetnik mogu biti odgovorni za prekršaj samo kad je to propisano. Fizičko lice je odgovorno za prekršaj ako je u vreme izvršenja prekršaja bilo uračunljivo i prekršaj izvršilo sa umišljajem ili iz nehata, a pod navedenim uslovima za prekršaj odgovara odgovorno lice u pravnom licu, odgovorno lice u državnom organu i preduzetnik.
Iz napred iznetog se ne može izvoditi automatska predpostavka o odgovornosti pravnog lica i odgovornog lica u njemu, čak ni u situacijama kada je nesumnjivo dokazano postojanje dela, što se u Srbiji nekako podrazumeva.
Članom 18. Zakona o prekršajima, propisano je da je kriv onaj učinilac koji je u vreme kada je učinio prekršaj postupao sa umišljajem ili iz nehata. Za prekršajnu krivicu dovoljan je nehat učinioca ako propisom o prekršaju nije određeno da će se kazniti samo ako je prekršaj učinjen sa umišljajem. Prekršaj je učinjen iz nehata kad je učinilac bio svestan da usled njegovog činjenja ili nečinjenja može nastupiti zabranjena posledica, ali je olako držao da je može sprečiti ili da ona neće nastupiti, ili kad nije bio svestan mogućnosti nastupanja zabranjene posledice, iako je prema okolnostima i prema svojim ličnim svojstvima bio dužan i mogao biti svestan te mogućnosti. Prekršaj je učinjen sa umišljajem kad je učinilac bio svestan svog dela i hteo njegovo izvršenje ili kad je bio svestan da usled njegovog činjenja ili nečinjenja može nastupiti zabranjena posledica, i pristao je na njeno nastupanje.
Za postojanje krivice potreban je umišljaj ili nehat, a isti ne može postojati ako okrivljena lica uopšte nisu znala za događaje i okolnosti koje im se stavljaju na teret, te u tom smislu nisu mogla ni donostiti odluke koje bi proizvele njihovu krivicu.
U konkretnom slučaju pokrenut je prekršajni postupak protiv pravnog lica i odgovornog lica u pravnom licu zbog toga što se vozač u pravnom licu ( firma za prevoz robe, špedicija)nije pridržavao propisanog vremena za neprekidnu profesionalnu vožnju, vremena za obavezan odmor i čekanje, te propisane maksimalne brzine teretnog vozila… a što je sve utvrđeno od strane saobraćajne policije koja je zaustavila teretno vozilo-kamion i izvršila uvid u tahograf.
Činjenični opis prekršaja i nepobitnost dokaza su nesporni.
Međutim, zahtev za pokretanje prekršajnog postupka protiv pravnog lica i odgovornog lica u pravnom licu, podnet je zbog gore navedenog prekršaja ali prekršajni postupak nije pokrenut prema vozaču koji je sa umišljajem izvršio prekršaj
Odbrana je išla u pravcu razmatranja u kojim se situacijama uopšte može raspravljati o krivici pravnog lica i odgovornog lica u pravnom licu.
Greška podnosioca zahteva za pokretanje prekršajnog postupka je bila što nije gonio konkretno fizičko lice za prekršaj (odnosno lice kome je mogao dokazati krivicu), već je zahtev za pokretanje prekršajnog postupka po automatizmu pokrenut prema pravnom licu i odgovornom licu u pravnom licu. Ovo se inače redovno dešava čak i slučajevima kada na licu mesta konkretni izvršilac izjavi da je on odgovoran, odnosno da je svesno i samostalno učinio prekršaj.
Dakle, nikakav postupak protiv vozača, fizičkog lica nije pokrenut.
Pritom, pravno lice i vozač-učinilac prekršaja su pored osnovnih stavki iz ugovora o radu koje se tiču radno pravnog odlosa, predvideli i ugovorili oblike odgovornosti i obavezu vozača koja proizilazi iz ZOBS-a, i to za svaki mogući prekršaj koji vozač TMV i PMV može tokom vožnje da izvrši, kao i posebne odredbe ugovora koje se odnose na primenu carinskih, spoljno trgovisnkih usluga kao i prometu dobara i usluga.
Kod ovakve činjnične situacije pristupilo se izradi pisane odbrane u kojoj je izričito navedeno da je opis događaja od konkretnog dana tačan, a u verodostojnost tahografa nije izražena sumnja. Ali kako pravnom licu nije prijavljen nikakav događaj niti je isto imalo ikakva saznanja o tome, prekršajna odgovornost okrivljenih lica u smislu zakona ne postoji jer nema krivice istih.
Da bi postojala prekršajna odgovornost, prekršajna radnja, odnosno postupanje suprotno nekoj obavezi mora biti propisano i kao takvo utvrđeno. Dakle, bez sumnje, propis kojim je prekršaj propisan postoji, događaj se zaista desio, jedino što je trebalo utvrditi je, ko je odogovoran i ko treba biti kažnjen za to.
Navedenim vozilom u vreme događaja je bilo zaduženo konkretno fizičko lice, koje je vozilo koristilo za potrebe posla. Pravno lice, vlasnik vozila ne kontroliše korišćenje istog, niti može da kontroliše brzinu istog, vreme trajanja vožnje i vreme pravljenja pauza . O tome u konketnoj situaciji odlučuje vozač istog, s kim je pak ugovorom o radu jasno i precizno ( na 8 strana ugovoreno sve u pojedinosti) ugovoreno šta se sme i šta predstavlja čiju obavezu.
Lice koje je konkretni učinilac prekršaja, ovde vozač, bi se moralo u nekom svojstvu pojaviti i u postupku protiv pravnog lica i odgovornog lica u njemu, jer se radi o licu koje je neposredno izvršilo prekršajnu radnju, a odgovornost pravnog lica i odgovornog lica izvodi se kao posredna u odnosu na tu prekršajnu radnju.
Čak i u slučaju da su pokrenuta dva postupka od kojih bi jedan bio protiv vozača, a jedan nezavisan protiv pravnog lica i odgovornog lica u njemu, opet bi se moralo čekati sa ishodom postupka protiv vozača, jer od njegove krivice i iskaza, te ocene dokaza, zavisi krivica pravnog lica i odgovornog lica u njemu.
Odgovornost pravnog lica i odgovornog lica u njemu izvodi se iz odgovornosti nekog fizičkog lica koje je prekršaj zaista učinilo, a pravno lice je odgovorno ako su ispunjeni zakonom propisani uslovi, ako postoji direktna naredba. Ovde, recimo, treba dokazati konkretnu naredbu za brzu vožnju od dozvoljene, za vremensku dužinu vožnje kao i nardbu za pravljenje pauze i čekanje.
Što se tiče prekršajne odgovornosti pravnog lica i odgovornog lica u pravnom licu, nema zakonske pretpostavke da su vršenjem prekršaja automatski odgovorani, ne postoji objektivna odgovornost već se odgovornost mora utvrđivati a krivica dokazati.
Drugačija bi situacija bila da je odgovorno lice znalo za okolnosti i naredilo vozaču da brže vozi zbog kašnjenja isporuke, onda je odgovorno i odgovorno lice i pravno lice, ali, ako vozač nije nikoga pitao za dozvolu, niti obavestio i ako je postupao samostalno, onda je on lično odgovoran.
Dakle u konkretnom slučaju ne postoji odgovornost pravnog lica, propisana članom 27. Zakona o prekršajima, po kojoj bi, pravno lice odgovaralo za prekršaj učinjen radnjom ili propuštanjem dužnog nadzora organa upravljanja ili odgovornog lica ili radnjom drugog lica koje je u vreme izvršenja prekršaja bilo ovlašćeno da postupa u ime pravnog lica, odnosno ako organ upravljanja donese protivpravnu odluku ili nalog kojim je omogućeno izvršenje prekršaja ili odgovorno lice naredi licu da izvrši prekršaj ili ako fizičko lice izvrši prekršaj usled propuštanja odgovornog lica da nad njim vrši nadzor ili kontrolu.
Znači, nema odgovornosti za prekršaj ako su preduzete sve radnje koje su na osnovu zakona bile preduzete da bi se sprečilo izvršenje prekršaja. Da bi se preduzele sve radnje koje se na osnovu zakona, drugog propisa ili akta moraju preduzeti radi sprečavanja izvršenja prekršaja, mora se znati za postojanje konkretnih okolnosti o kojima treba odlučiti, tako da se odgovornost pravnog i odgovornog lica završava u trenutku kada je vozilo radi prevoza robe predato vozaču.
U konkretnom slučaju odbrana pravnog lica i odgovornog lica u pravnom licu je tokom postupka dokazala ne postojanje krivice i nehata na strani okrivljenih, zbog čega je sud na tako utvrđeno činjenično stanje pravilno primenio materijalno pravo i doneo oslobađajuću presudu.
